भूकम्प पीडितका लागि उठाएको रकम अवैध रुपमा भुक्तानी, मुद्दा परे हुनसक्छ सजाय
बैंकक। गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए) थाइल्याण्डले संस्थागतरुपमै हुण्डी कारोबार गरेको खुलेको छ । नेपालको कानुनले हुण्डीलाई वित्तीय अपराध मान्छ । पछिल्लो ऐन संशोधनमा फौजदारी अपराध नै करार गर्ने र अपराध संहितामै समेट्ने तयारी छ । पूर्वकानुन सचिव धनराज ज्ञवालीकाअनुसार पछिल्लो समय हुण्डीको कारोबार सबैभन्दा जोखिमपूर्ण बन्दै गएकाले अपराध संहितामा नै संशोधन गरेर हुण्डीलाई अपराध सरह फौजदारी कसुर बनाएर लैजानेगरी ऐनमा संशोधन गर्न खोजिएको छ । जाजरकोट र रुकुम पश्चिममा गएको भूकम्पबाट प्रभावितहरुलाई सहयोगका लागि भन्दै एनआरएनए थाइल्याण्डले सदस्यहरुबाट उठाएको पैसा अवैध च्यानलबाट नेपालमा हस्तान्तरण गरेको पाइएको हो । यसमा एनआरएनएकै पदाधिकारी संलग्न छन् । विदेशी विनिमय नियमित गर्ने ऐन २०१९ ले हुण्डी कारोबार गर्ने संस्था र संस्थाका पदाधिकारीलाई दोब्बर सजाय हुने व्यवस्था गरेको छ । हुण्डीको अनुसन्धानमा संलग्न प्रहरी अधिकारीकाअनुसार संस्थागत रुपमा भएको हुण्डीमा संगठित अपराध मानिन्छ । संगठित अपराधमा ६० दिनसम्म थुनामा राखेर अनुसन्धान गरिन्छ । यसका अलावा वित्तीय अपराध र भन्सार प्रशासनअन्तर्गत पनि मुद्दा चल्छ ।
थाइल्याण्ड नेपाल अनलाइनलाई प्राप्त बैंकिङ डिपोजिट प्रतिलिपीअनुसार एनआरएनए थाइल्याण्डका राष्ट्रिय समन्वय परिषद् उपाध्यक्ष अतिशकुमार श्रेष्ठले हिमालयन बैंकको चेक एनआरएनए अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को आकस्मिक कोषको खातामा जम्मा गरेका छन् ।
नियमअनुसार थाइल्याण्डबाट नेपालमा कारोबार हुनुपर्नेमा नेपालबाटै कारोबार गरिएको छ, त्यो पनि व्यक्तिगत खाता प्रयोग गरेर । राजस्व अनुसन्धान विभागका पूर्वनिर्देशक रामप्रसाद रेग्मीकाअनुसार हुण्डीमा विदेशबाट नेपाल आउनुपर्ने रकम नेपाल आएको हुन्छ । तर, कारोबार राष्ट्रिय तथ्यांक वा राज्यको जानकारीभन्दा बाहिर हुन्छ । यसले मुलुकलाई प्राप्त हुनुपर्ने राजस्व पनि गुम्छ । हुण्डीमा नेपालकै बैंक प्रयोग भइरहेका छन् । नेपालको वित्तीय प्रणालीमा प्रविष्ट नभई आउने विदेशी मुद्रा छायाँ अर्थतन्त्र वा गलत क्रियाकलापमा प्रयोग हुन्छ र यसबाट अवैध गतिविधि, आर्थिक अपराध र अन्य अपराधिक गतिविधिले प्रोत्साहन पाउँछ । यस्तो वैदेशिक हुण्डीका कारण बाहृय मुलुकबाट देशमा आउनुपर्ने जति परिमाणमा विदेशी मुद्रा आउँदैन र राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा अभिलेखको रुपमा पनि देखिँदैन । रेग्मीको अनुभवमा हुण्डी कारोबार विदेशी विनिमयको अपचलनमात्र हैन देशको आर्थिक अपराधलाई बढावा दिने, छायाँ अर्थतन्त्रको विकास गर्ने, समग्र राजस्व अपचलनको माध्यम हुने र अन्य चोरी, तस्करी जस्ता अपराधिक क्रियाकलापको वृद्धि गर्ने आधारसमेत भएर रहेको पाइन्छ । उनी हुण्डीलाई ठूलो अपराध मान्छन् । राष्ट्रिय अर्थतन्त्र नै धाराशायी बनाउने र अपराधिक गतिविधिहरु बढाउने हुण्डीजस्तो अपराधलाई नियन्त्रण गर्न स्पष्ट र प्रभावकारी दण्ड सजाय र नियन्त्रणात्मक उपाय सहितको कानूनी व्यवस्था गर्नुपर्ने उनको मत छ । ‘हुण्डी र हुण्डी कारोबार गैरकानूनी र ठूलो अपराध हो ।यसले मुलुकको अर्थतन्त्र धरासायी बनाउनुका साथै छायाँ अर्थतन्त्र र गैरकानूनी क्रियाकलामा बढोत्तरी गराउने र राजस्व चुहावटमासमेत प्रोत्साहन पुर्याँउने हुँदा यसको नियन्त्रणका लागि उपयुक्त कानूनी व्यवस्था गरी अग्रसरताका साथ लाग्नुपर्छ,’ उनी भन्छन् । ऐनको परिभाषा हेर्दा विदेशमा आर्जन गरेको रकम औपचारिक माध्यमबाट नपठाई कुनै निजी व्यापारी, एजेन्ट, व्यक्ति वा दर्ता नभएका एजेन्सी मार्फत् स्वदेशमा पठाउने वा स्वदेशबाट विदेशमा पठाउने कार्य हुण्डी हो । हुन्डीमार्फत् रकमान्तर गर्नु वा विप्रेषण गर्नु गैरकानुनी कार्य हो ।
विदेशी विनिमय नियमित गर्ने ऐन २०१९ अनुसार हुण्डीमा राजस्व अनुसन्धान विभाग, सम्पत्ति शुद्धीकरण विभाग र प्रहरीले अनुसन्धान गर्न सक्छ । हुण्डी सम्बन्धमा उजुरी परेमा अनुसन्धान अधिकारी नै तोकेर छानबिन अगाडि बढाइन्छ । मुद्दा अदालतमा पुगेर जरिवाना तथा कैद सजाय हुने ऐनको व्यवस्था छ । अपराध पुष्टि भएमा बिगो बराबरको जरिवानादेखि बिगोको तीन गुणासम्म थप जरिवाना हुन्छ । त्यसैगरी चार देखि सात वर्षसम्म कैदको व्यवस्था छ ।
ऐनको दफा १७ मा हुण्डीमा संलग्न मतियारलाई समेत सजाय हुने व्यवस्था छ । एनआरएनए थाइल्याण्डले संस्थागतरुपमै हुण्डी पठाएकोबारे सदस्यहरुले प्रश्न उठाएका छन् । तर नेतृत्वले आधिकारिक रुपमा कुनै जवाफ दिएको छैन । भूकम्पबाट प्रभावित नेपालीलाई सहयोग गर्नु परोपकारी कार्य भए पनि यस्तो शुभ कार्यमा अवैध च्यानल प्रयोग गरेर कर छली गर्नुले पदाधिकारीको नियतमै प्रश्न उठाएको सदस्यहरु आशंका गर्छन् ।
यसबारे एनआरएनए थाइल्याण्डका अध्यक्ष भविन्द्र बस्नेतले एनसीसी उपाध्यक्ष नेपाल गएको बेला सजिलो होस् भनेर उतैबाट भुक्तानी गरिएको बताए । हुण्डी गर्ने आफूहरुको नियत नभएको उनको दाबी छ । ‘हाम्रो उपाध्यक्ष नेपाल गएका थिए । नेपालको गएको बेला उतैबाट डिपोजिट गरिदिनुस् भन्ने हिसाबले गरियो । किनभने जिम्मेवार संस्थाको जिम्मेवार पदाधिकारी नेपाल गएको बेला उतैबाट गरियो । हामीले सहज होला भनेर गरेका हौं । हामीले नियतवश गरेको होइन,’ अध्यक्ष बस्नेतले भने । भूकम्प पीडितलाई सहयोग गर्ने पैसामा हुण्डी कारोबार भएको सूचना बाहिर आएपछि एनआरएनए थाइल्याण्डकै पदाधिकारी नेतृत्वप्रति रुष्ट बनेका छन् । परोपकारी कार्यमा संस्थागत रुपमा कारोबार गर्दा देशको कानुन किन पालना नगरेको भनी संस्थागतरुपमा प्रश्न उठाइरहेका छन् ।
